23.01.2013 17:37

Miasto odda 3 czy 12 milionów?

KOSZTOWNE BŁĘDY

W pewnym zakresie czasy prywatnych folwarków lokalnych kacyków powoli przechodzą do lamusa. Coraz trudniej już bowiem prezydentom, czy burmistrzom, z pomocą wiernych zespołów radnych tak zarządzać miejscowościami w których sprawują urzędy, żeby wszystko uchodziło im płazem. Wejście do Unii Europejskiej, a w konsekwencji rozliczne obowiązujące procedury, normy i wielostopniowy system kontrolny powoli zaczynają przynosić efekty. Nie zawsze już można tak bezkarnie, bezmyślnie i zgodnie z własnym widzi mi się decydować, a jeśli już to trzeba ponosić konsekwencje sobiepaństwa. Tak będzie teraz w przypadku Świnoujścia, kiedy to prezydent Janusz Żmurkiewicz głównie dzięki postawie swojej zastępczyni Barbary Michalskiej będzie musiał oddać pozyskane środki zewnętrzne, na budowę zajezdni Komunikacji Autobusowej w Świnoujściu. I niestety nie będzie to przysłowiowa złotówka. Z budżetu miasta trzeba będzie zwrócić przyznane (zgodnie z umową podpisaną z Urzędem Marszałkowskim) dofinansowanie na to zadanie w kwocie minimum 3 milionów złotych. Najprawdopodobniej jednak do oddania będzie całość tej dotacji zewnętrznej, czyli ok. 12 milionów złotych. Specjalistyczna ekspertyza oceniająca realizację tego świnoujskiego zadania w konkluzji podkreśla bowiem jednoznacznie „ ZAWARTA UMOWA NA PODSTAWIE ART. 146 UST. 1 PKT. 2 PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH PODLEGA UNIEWAŻNIENIU” .

Nowa baza świnoujskiej Komunikacji Autobusowej powstała dzięki zaangażowaniu w 83% środków unijnych. Projekt w ramach którego ją zrealizowano nosił nazwę „Usprawnienie komunikacji publicznej w Świnoujściu poprzez budowę zajezdni autobusowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą” . Zadanie było współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007 – 2013. W związku z tym została podpisana stosowna umowa o dofinansowanie zawarta pomiędzy Urzędem Marszałkowskim, a Miastem Świnoujście. Całkowita wartość wydatków, jak informował w marcu br. świnoujski urząd wynosiła blisko 17,1 mln zł, z czego wartość wydatków kwalifikowalnych wyniosła ok. 13,9 mln zł., a dofinansowanie zamknęło się kwotą blisko 12 mln zł. Otwarcia zajezdni uroczyście dokonano 22 marca br.

O badaniach realizacji zadania i ich efektach

O poczynionych błędach przy realizacji budowy zajezdni Komunikacji Autobusowej w Świnoujściu pisaliśmy po kontroli projektu przeprowadzonej w dniach 30.05 – 05.06 br. przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Zachodniopomorskiego (IZ RPO WZ). We wrześniu przez beneficjenta czyli Komunikację Autobusową Sp. z o.o. zostały złożone obszerne wyjaśnienia. Później kolejnym etapem było opracowanie ostatecznej opinii eksperckiej zleconej przez Wydział Wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Po jej otrzymaniu pozostaje już tylko decyzja ile Świnoujście będzie musiało oddać 3 czy 12 milionów złotych. Wobec stwierdzonego przy realizacji tego zadania naruszenia przepisów ustawy Prawo Zamówień Publicznych (PZP) w grę wchodzi bowiem, jedynie opcja zwrotu pieniędzy. Z nieoficjalnych informacji jakie otrzymaliśmy, Urząd Marszałkowsk (który przecież także bywa kontrolowany przez instytucje unijne, więc dba o przestrzeganie prawa) mając jednoznaczną opinię, zażąda zwrotu pełnej kwoty. Podczas ostatniej sesji Rady Miasta Świnoujście we czwartek 29 listopada zastępca prezydenta Barbara Michalska pytana przez radnych o rozwój sytuacji w sprawie rozliczeń buydowy bazy stwierdziła, że może trzeba będzie oddać 3 mln zł, bo chyba nikt nie będzie taki żeby nakazać zwrotu aż 13 mln zł.

Co stwierdziła kontrola Urzędu Marszałkowskiego

Kontrolujący projekt budowy zajezdni autobusowej w Świnoujściu wraz z infrastrukturą towarzyszącą z IZ RPO WZ po zapoznaniu się z dokumentami wyliczyli w czerwcu br. dokładnie wartość do korekty (bez odsetek) na kwotę 2.760.091 PLN. Ich poważne wątpliwości wzbudził fakt, że szacunkowa wartość zamówienia ustalona została przez zamawiającego na podstawie nieaktualnych kosztorysów inwestorskich. Ponadto Zamawiający oszacował wartość zamówienia z pominięciem kosztów przewidzianych w ramach zamówień uzupełniających (zakup wyposażenia zajezdni autobusowej). Zarzucili też w kilku innych punktach naruszenie ustawy PZP oraz brak rozeznania rynku , tym samym uchybienie zapisom zawartej umowy o dofinansowanie. Kontrolujący zwrócili uwagę na naruszenie polegające na określeniu warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję oraz nie zapewniał równego traktowania wykonawców. Błędne w ocenie były też przesłanki do zmiany umowy z wykonawcą. Zamawiający trzykrotnie zmieniał umowę przy czym aneksy dotyczyły np. wydłużenia terminu zakończenia czynności nadzoru inwestorskiego, dopisania wykonawcy obowiązków, zmiany terminów, a w aneksach błędnie wpisano jako przyczynę wszystkich zmian ...zmianę wysokości stawki VAT! Żądano od wykonawców oświadczeń lub dokumentów które nie są niezbędne do przeprowadzenia postępowania. Naruszono ustawę PZP ustalając terminy składania ofert krótsze o co najmniej 10 dni niż terminy ustawowe . Zdaniem kontrolujących naruszono także PZP poprzez opis przedmiotu zamówienia w sposób , który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. Kolejny zarzut to niewłaściwe opisanie przedmiotu zamówienia poprzez wskazanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia bez dopuszczania możliwości składania ofert równoważnych. Dotyczy to zatem m.in. wskazania wyrobów określonych firm jakie należy zastosować, co może wskazywać na niepokojący proceder preferowania firm i wyrobów co rodzi korupcjogenne podejrzenia. Podnoszono jako zarzut również brak rozeznania rynku. Beneficjent bowiem zobowiązał się do dokonywania wydatków w oparciu o ustawę o finansach publicznych, w szczególności do wydatkowania środków ,w sposób celowy i oszczędny z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów, przy jak najniższej kwocie wydatków. Beneficjent winien był zatem posiadać pisemne protokoły z negocjacji handlowych , pisemne oferty firm konkurencyjnych w stosunku do wykonawcy/dostawcy z którym beneficjent podpisał umowę (co do zasady minimum 3).

Po otrzymaniu wyników kontroli ze Świnoujścia do Szczecina napłynęły obszerne wyjaśnienia. Trudno jest jednak cokolwiek wyjaśniać wobec tak ewidentnych i rażących błędów popełnionych w trakcie realizacji tego zadania. Próba zaś tłumaczenia licznych naruszeń ustawy PZP może budzić jedynie zażenowanie.

Ostateczna ekspercka opinia

Jak się nam udało ustalić, w oparciu o dotychczasową dokumentację dotyczącą realizacji zajezdni wraz z infrastrukturą towarzyszącą i obowiązujące w tym, zakresie prawo 12 listopada br. powstała opinia ekspercka. Została ona zlecona przez Wydział Wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Stwierdzenia w niej zawarte są porażające.

Punktem wyjścia był fakt iż szacunkowa wartość zamówienia na roboty budowlane bazy świnoujskiej Komunikacji Autobusowej została ustalona przez Zamawiającego z naruszeniem przepisów ustawy PZP. Wskazana bowiem szacunkowa wartość zamówienia ustalona została na podstawie nieaktualnych kosztorysów inwestorskich, to jest kosztorysów sporządzonych w terminie wykraczającym poza maksymalny okres 6. miesięcy. Nie stwierdzono aby Zamawijający dokonał aktualizacji poziomu cen ujętych w kosztorysach tak aby wartość szacunkowa tego zamówienia była aktualna na moment wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia. Zamawiający dopuścił możliwość udzielenia zamówień uzupełniających w ramach tego zamówienia o wartości nieprzekraczającej 50% wartości zamówienia podstawowego, przy czym nie uwzględnił przy szacowaniu wartości zamówienia wartości zamówień uzupełniających w wysokości maksymalnie przewidzianej w ogłoszeniu o zamówieniu.

W kwestii aktualności kosztorysów inwestorskich wyjaśnienia Zamawiajacego wskazywały, że był świadomy konieczności ich weryfikacji. Pismem z dnia 25 stycznia 2010 r projektant zaoferował aktualizację dokumentacji kosztorysowej do której jednak nie doszło. Zamawiający oparł się jedynie o pismo projektanta, że wartość zbiorczego zestawienia kosztów do projektu nie powinna się znacząco różnić od wartości podanej w kosztorysach sprzed około roku i ...na tym poprzestał. Zatem ustalenie wartości szacunkowej zamówienia (w części podstawowej) nie zostało dokonane z należytą starannością przez Zamawiającego.

Jak wynika z opinii wartość szacunkową zamówienia ustalono na kwotę netto 16.755.522,72 zł. Do tego zamawiający powinien dodać wartość zamówień uzupełniających. Zamawiający przewidział je na poziomie nie przekraczającym 50 % wartości zamówienia podstawowego. Zatem prawidłowo ustalona wartość szacunkowa zamówienia winna wynosić 16.755.522,72 zł + 8.377.761,36 zł = 25.133.284,08 zł netto, a po szczegółowym wyliczeniu i uwzględnieniu wyjaśnień sięga kwoty 24.881.951,23 zł. To jak wynika z PZP wobec przekroczenia kwot określonych w przepisach powoduje konieczność przekazania ogłoszenia o zamówieniu Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich (UOPWE), czego nie uczyniono. Ustalona ostatecznie inna szacunkowa wartość zamówienia rodzi też obowiązek prowadzenia postępowania z zachowaniem wszelkich reguł dotyczących postepowań o udzielenie zamówienia. Prowadzi to zgodnie z opinią do konstatacji, że zawarta umowa o dofinansowanie podlega unieważnieniu.

Ekspercka opinia stwierdza, że przy realizacji budowy świnoujskiej zajezdni, wobec rangi naruszenia przepisów ustawy, które mogły mieć wpływ na wynik postępowania zasadnym wydaje się poinformowanie o tym fakcie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. W jej podsumowaniu ponownie zarzucono naruszenie szeregu przepisów. Zaznaczono dokonanie ustalenia szacunkowej wartości zamówienia z naruszeniem wymogu zachowania należytej staranności, brak uwzględnienia pełnej wartości przewidzianych zamówień uzupełniających przy ustalaniu szacunkowej wartości zamówienia, a w konsekwencji niedopełnienie obowiązku przekazania ogłoszenia o zamówieniu w UOPWE i to, że procedura krajowa nie była w tym przypadku właściwa, gdyż nie było prawidłowo ustalonej wartości zamówienia. Zdaniem eksperta zawarta umowa o dofinansowanie zadania na podstawie art. 146 ust. 1 pkt 2 PZP podlega unieważnieniu.

***

Skala błędów do jakich doszło (nawet w podstawowych sprawach) i ich zakres wskazują, że zarówno prezydent Janusz Żmurkiewicz jak i jego zastępca do spraw inwestycyjnych Barbara Michalska, która prowadziła ów projekt i w znacznej mierze decydowała o jego realizacji, nie panują właściwie nad tym czym się zajmują i za co przecież są sowicie opłacani. Brak kompetencji może niepokoić bowiem naraża budżet Miasta i zależne firmy na kosztowne błędy w postaci znaczących strat finansowych.

Krzysztof M. Nowak