23.01.2013 17:06

Zmiany krajobrazowe i przyrodnicze na wyspach

Naukowiec o wybranych wyspiarskich problemach

(Świnoujście, Międzyzdroje) Korzystając z odbywających się niedawno w Międzyzdrojach warsztatów FoMoBi (Foredune Morphodynamics Biodiversity) zapytaliśmy prowadzącego zajęcia i zarazem ich organizatora - dr. Tomasza A. Łabuza z Wydziału Nauki o Ziemi Uniwersytetu Szczecińskiego o kilka istotnych spraw związanych z ochroną środowiska i przyrodą na naszych wysp. Spróbowaliśmy zasięgnąć opinii także o zasileniu piaskiem międzyzdrojskiej plaży, co planował burmistrz Międzyzdrojów Leszek Dorosz i o skutkach budowy w Świnoujściu terminalu LNG powodujących zmiany środowiskowe. Informacje jakie uzyskaliśmy są naszym zdaniem istotne i m.in. rzucają całkiem nowe światło na szereg spraw dotyczących terminalowej inwestycji, a dotąd pomijanych milczeniem.

Doktor Tomasz A. Łabuz jak zapewnia trzykrotnie w roku objeżdża cały 500-kilometrowy pas polskiego wybrzeża odnotowując zmiany następujące w środowisku naturalnym, zarówno w świecie fauny i flory, jak i te dotyczące zagospodarowania brzegu morskiego i pobliskich terenów, budowy infrastruktury, rozwoju turystyki. Ów naukowiec należy zatem do nielicznej grupy osób w kraju, które w sposób kompetentny mogą mówić o zmianach środowiskowych jakie zachodzą na polskim wybrzeżu, co przy znajomości zbieżnej problematyki w skali światowej, pozwala także na wyciągnięcie stosownych, na wskroś sensownych wniosków.

O realizowanym projekcie naukowym

W projekcie naukowym jaki realizujemy prowadzimy badania na całym polskim wybrzeżu, akumulacyjnym wydmowym to jest w pasie 500 kilometrów. Zbieramy nowe dane jak w ciągu roku zmienia się roślinność, zwierzęta, szerokość plaż, przyrost wydm. Badania w sumie prowadzę od 15 lat. Próbujemy wyjść z problemami jakie są i będą narastać do mieszkańców, władz i do turystów. Jeśli nie będziemy mieć nowej wiedzy i nie będziemy się wzajemnie edukować to za kilka lat może być problem z jakością tego środowiska. Tą wiedzę przekazujemy też i zarządzającym ,czyli Urzędowi Morskiemu - o wspornikach biologicznych, gdzie występują gatunki, które są zagrożone np. siewka, która zakłada gniazda na plaży, gdzie występuje mikołajek nadmorski, które rośliny są zagrożone, jak cofa się wybrzeże po każdym spiętrzeniu sztormowym. Jednocześnie przyglądamy się tym aspektom rozwojowym mówiąc o tych nowych apartamentowcach, które będą w przyszłości stanowić tego typu zagrożenie, że te naturalne walory zaczną nam ubywać, co też spowoduje w konsekwencji odpływ turystów., Krótko mówiąc projekt zbiera nowe dane, aktualne w trakcie roku i także sezonu. Przyglądamy się też turystom, zbieramy informacje o ich zachowaniach – informuje dr. T.A. Łabuz - Uważam, że jeśli człowiek nie zna czegoś to nie będzie tego szanował. Poznając przyrodę dobrze żebyśmy wiedzieli co na nadmorskich wydmach żyje, rośnie . Jeśli człowiek będzie wiedział, że siewka zakłada gniazda na plaży, że są jaszczurki to człowiek zacznie je szanować – twierdzi dr. T.A. Łabuz.

Piasek na plaży, wydmy i zmiany linii brzegowej

Naukowiec pytany o pomysł zasilania refulatem ze świnoujskiego portu zewnętrznego plaży w Międzyzdrojach powiedział – Pierwsza rzecz jest taka - średnia szerokość plaży w Polsce to jest 35 metrów, w Międzyzdrojach plaża, nie mówiąc o odcinku z klifem ma 40 metrów. Ona co roku się odbudowuje dzięki piaskowi, który jest nawiewany z tej części środkowej mierzei z rejonów Przytoru, więc nie widzę sensu żeby robić jeszcze szerszą plażę. To zaburzy jeszcze bardziej układ, który jest i tak zaburzony przez przedłużone w tej chwili molo. Po tym bowiem obserwuję nasilenie erozji przy samym molo. Druga sprawa jest taka, że piasek z rejonu gazoportu w Świnoujściu ma znacznie mniejszą średnicę niż ten w Międzyzdrojach. To jest tak, że idąc od klifu w kierunku Świnoujścia piasek drobnieje, bo źródłem tego piasku są klify. Im dalej od źródła pochodzenia tego materiału tym piasek jest drobniejszy. W Międzyzdrojach piasek na plaży ma średnią średnicę 0,35 milimetra, a w Świnoujściu ma już 0,25 milimetra, czyli jest mniejszy, a więc lżejszy. W Międzyzdrojach woda odkłada grubszy piasek, a w Świnoujściu drobniejszy i jeśli ten drobniejszy odłożymy tu w Międzyzdrojach, to woda go i tak zabierze - tak, czy siak.

Nowy świnoujski falochron, a zmiany linii brzegowej

Zapytaliśmy dr Łabuza również o skutki dla przyrody spowodowane wybudowaniem nowego falochronu portu zewnętrznego od strony wschodniej i dobudowaniem ostrogi do dawnego falochronu wschodniego oraz wpływem tej całej ogromnej inwestycji na środowisko naturalne.

- Miałem okazję brać udział w zespole , który przygotowywał raport środowiskowy od strony roślinności, ale też plaży i wydmy. Myśmy go przygotowywali bodajże w 2009 r. i wtedy z całą świadomością oraz braniem na siebie odpowiedzialności za swoje słowa napisałem, że po pierwsze ten jednokilometrowy odcinek plaży między nowym, a starym falochronem z punktu widzenia procesów dynamicznych zamrze. I to się już dzieje, w tej chwili. Tam nawet się już zaczął problem o którym wtedy nie myślałem, że to się zacznie dziać tak szybko. Brakuje tam piasku , jest go mało i tam ta plaża zaczyna się kurczyć. Od strony zewnętrznej, czyli wschodniej to było oczywiste, że będzie tam następować akumulacja jeszcze szybsza niż do tej pory. W tej chwili ta sama ilość piasku, która była co roku odkładana jest bowiem odkładana na obszarze mniejszym o 1 kilometr , więc tego piasku będzie tam więcej. Kiedy też popatrzymy na kierunki wiatrów i zmieniającą się linię brzegową, bo już ten kształt, ta ekspozycja się zmienia na zewnątrz nowego falochronu, to ten materiał będzie „wędrował” na wydmę dwa kilometry dalej w kierunku wschodnim, czyli tw stronę Międzyzdrojów. Będzie go tam jeszcze więcej niż do tej pory. A w tej części jest już bardzo duży jego przyrost. W ciągu ostatnich 20 lat przyrosły tam trzy wały wydmowe. Ostatnie 10 lat to są dwa wały – mówi dr. Łabuz - Jeśli przeliczymy to na objętość to są ogromne ilości piasku. A będzie go jeszcze więcej, bo wiatry północno-zachodnie będą z plaży na zewnątrz tego nowego falochrony zbierać piasek na tamtą wydmę, ale niestety przez to będzie mniej piasku wracało do Międzyzdrojów. Będzie go mniej wracało, bo wcześniejsza ekspozycja brzegu wskazywała na to, że wiatry zachodnie będą przenosiły ten piasek z powrotem do Międzyzdrojów, ale teraz się to zmieniło. Piasku ogólnie jednak przybędzie, tylko na obszarze pomiędzy nowym falochronem, a Międzyzdrojami i to dlatego, że nie odłoży się on na plaży na Warszowie.

Warszów to jedyne miejsce, niestety jednak....

Warszów to jedyne miejsce, gdzie można było zbudować taką inwestycję jak terminal LNG, a przecież nie można zatrzymać rozwoju gospodarczego – uważa dr. T.A. Łabuz - Niestety jednak na skutek tych działań kolejny fragment naturalnej przyrody został zaburzony. Tam jest dużo cennych gatunków . Niedobrze się stało, bo inwestor obiecał mówiąc teraz o mierzei wewnątrz, że las będzie wycięty tylko tam gdzie są zbiorniki. Okazuje się, że został wycięty wszędzie . Poza tym , materiał – korzenie z tego lasu zostały wywiezione po drugiej stronie betonowej drogi ul. Ku Morzu w stronę Przytoru i tam wrzucone w postaci wielkiej pryzmy do torfowiska . Wody w tym torfowisku zostały przez to zniszczone liniowo na dłuższym odcinku. Kto się na to zgodził? Na prawdę nie wiem! . Wielką aferą było to, że tam kilka nietoperzy straci swoje bytowanie w starych bunkrach, ale ja uważam, że tu jest większa szkoda. Zresztą widzieliśmy przy budowie zbiorników, jak tam przy silniejszych wiatrach piasek hulał . Ponadto wiemy co się stało z wodami podziemnymi. Teraz w okolicach torowiska (wzdłuż ul. Barlickiego – przyp. autora) stoi woda i trzeba było usypać tę wielką pryzmę piachu , żeby jakoś to zmienić. Wody gruntowe po prostu wyszły do góry, bo nie są już zatrzymywane przez wycięty las. Więc już pewne zmiany środowiskowe są widoczne – dodał nieco rozgoryczony naukowiec.

Pytaliśmy również dr T.A. Łabuza o zapowiadane przez inwestora przeniesienie chronionych gatunków zwierząt i roślin odkrytych na dawniej zalesionym terenie powstającej inwestycji.

- Nikt niczego nie przenosił !. Stwierdziliśmy tam kilka gatunków, które są pod ochroną i ja to napisałem w swojej wersji raportu. Potem były dyskusje, że trzeba to napisać bardziej delikatnie, bo inaczej nie mogliby zacząć inwestycji. Było też obiecane, iż tak będą jeździć ciężkim sprzętem, że będą omijać te cenne gatunki. Kto będzie jechał traktorem, czy spychaczem i patrzył na perz, który jest na czerwonej liście gatunków chronionych? Tam było kilka stanowisk tej rośliny, której już nie ma, bo została zniszczona, ale ten perz nawet gdyby jakiś został to i tak nie ma teraz tam warunków, na to żeby się utrzymać. Siewka, która miała gniazda – mam zdjęcie z okazem biegającym po plaży – już także nie będzie gniazdować na tym jednym kilometrze warszowskiej plaży. Więc mówienie o tym - jak to brzmiała rozmowa w Urzędzie Wojewódzkim w Szczecinie - dawno temu , iż wody będą czyste, tak że nawet będzie się można kąpać to jest bzdura, bo w dodatku tam nikt nie pozwoli wejść do wody.

Plusy i minusy na przykładzie innego gazoportu

Ja widziałem taki gazoport w Belgii. Tam z jednej strony woda zabiera wybrzeże, a z drugiej strony ono przyrosło. Są plusy i minusy. Dodatkowo tam na nowych falochronach wybudowano wiatraki. Jak się odkłada piasek to i pojawiły się ptaki. Wybrzeże jest zabudowane to pojawiły się płycizny, bagna więc i są ptaki. A, że ptaki są także chronione jako gatunkowa ochrona w obszarze Natura 2000 to się Belgowie ucieszyli. Tylko co się stało? Ze względu na przeloty ptaków z jednej na drugą stronę gazoportu pomiędzy falochronami lecą one przy wiatrakach i wiele ich tam ginie. Jest zatem infrastruktura, rozwija się, ale i są straty środowiskowe – podsumowuje na koniec dr T.A. Łabuz

Wysłuchał : Krzysztof M. Nowak, foto: KMN