19.08.2016 8:52

"Nie będę podejmowała tych decyzji sama"

Minister edukacji o likwidacji gimnazjów, reformie oświaty i przyszłości nauczycieli

Minister edukacji Anna Zalewska w rozmowie z Portalsamorzadowy.pl odpowiada na najważniejsze zarzuty dotyczące reformy oświaty. Uspokaja, że planowane reformy rozpoczną się w przyszłym roku, w którym również zostanie wdrożona nowa podstawa programowa. Zapewnia, że reforma jest receptą na ratowanie miejsc pracy nauczycieli. - Głównym problemem, który bardzo mocno odbije się na nauczycielach będzie olbrzymi niż demograficzny, którego skutki już dziś zaczynamy odczuwać. Każdego roku kilkadziesiąt tysięcy mniej uczniów rozpoczyna edukację, a to oznacza, że mamy od kilku do kilkunastu tysięcy zwolnień nauczycieli – mówi Anna Zalewska. Minister edukacji narodowej nie podziela obaw samorządowców o ich ubezwłasnowolnieniu jako organów prowadzących.

Rok szkolny za pasem, a krytycy mają do reformy edukacji wiele zarzutów. Jedni twierdzą, że to powrót do szkoły lat dziewięćdziesiątych, inni zarzucają, że to nie ewolucja, a rewolucja, która spowoduje ogromny chaos, dotknie uczniów, samorządy, pracowników oświaty. Tych zarzutów jest wiele. Spróbujmy zatem skupić się na najważniejszych. Wprowadza pani reformę edukacji bez wcześniejszego przygotowania nowej podstawy programowej dla ośmioklasowej szkoły? Jak po nowemu mają dzieci się uczyć?

Anna Zalewska: - Przede wszystkim chciałabym uspokoić, że planowane zmiany w systemie edukacji mają mieć charakter ewolucyjny, a nie rewolucyjny. Proces, który planuję zapoczątkować w 2017 roku będzie trwał wiele lat. W tej chwili w ministerstwie trwają intensywne prace nad zmianą podstawy programowej, która będzie wdrażana od roku szkolnego 2017/2018.

W pracach nad nową podstawą programową bierzemy pod uwagę postulaty zgłoszone zarówno podczas ogólnopolskiej debaty o edukacji, której podsumowanie odbyło się pod koniec czerwca w Toruniu, jak i podczas wielu spotkań z dyrektorami szkół, nauczycielami, rodzicami, przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych.

W czerwcu ogłosiliśmy zmianę podstawy programowej, ale dotyczyła ona jedynie wąskiego zakresu treści nauczania i miała charakter porządkujący. Odnosiła się bowiem do zmian związanych z wprowadzeniem obowiązku szkolnego dla 7-latków. W związku z tym konieczne były pilne zmiany niektórych treści dotyczących wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych.

Związkowcy uważają, że nie jest prawdą, iż nauczyciele z zamykanych gimnazjów znajdą miejsca w szkołach podstawowych oraz liceach. W szkołach zatrudnieni obecnie nauczyciele są często na kawałek etatu. Gdy dyrektorzy dostaną dodatkowe godziny dadzą je do pełnych etatów swoim nauczycielom. 

- Głównym problemem, który bardzo mocno odbije się na nauczycielach będzie przede wszystkim olbrzymi niż demograficzny, którego skutki już dziś zaczynamy odczuwać. Każdego roku kilkadziesiąt tysięcy mniej uczniów rozpoczyna edukację, a to oznacza, że mamy od kilku do kilkunastu tysięcy zwolnień nauczycieli.

Reforma jest więc receptą na ratowanie miejsc pracy nauczycieli. Stąd też pilna potrzeba wprowadzenia konkretnych zmian w systemie edukacji. Chcemy przemodelować system w taki sposób, aby nauczyciel mógł przekształcić się np. w doradcę metodycznego albo zawodowego i aby nie tracić kompetencji zawodowych i umiejętności tych ludzi. 

Czytaj też: Reforma szkolnictwa, nowa podstawa programowa, likwidacja przedmiotów - co jeszcze zmieni się w oświacie?

Podkreślam to przy każdej okazji, że systemu edukacji nie można zmienić częściowo. Trzeba zrobić to w całości. Zaznaczę, że liczba dzieci w systemie się nie zmieni. 

Samorządowcy twierdzą, że będą ubezwłasnowolnieni przez kuratorów. Powstanie dualizm organów prowadzących, co nie będzie dobrze szkole służyło. Mają rację?

- Nie mają racji. Nie podzielam obaw samorządowców. Kurator oświaty jest organem nadzoru, który czuwa nad działaniami podejmowanymi przez podmioty odpowiedzialne za realizację zadań w obszarze oświaty. Przed wydaniem opinii, kurator analizuje wszystkie aspekty związane ze sprawą i ocenia zasadność projektowanych decyzji z punktu widzenia przepisów prawa i potrzeb uczniów.

Dwuinstancyjność postępowania administracyjnego oraz kontrola sądowa rozstrzygnięć dotyczących zmian w sieciach szkół i przedszkoli daje jednostkom samorządu terytorialnego, a także podmiotom reprezentującym lokalne społeczności, gwarancje wnikliwej i bezstronnej oceny planowanych zmian.

Wprowadzone zmiany dotyczące składu komisji konkursowych powoływanych w celu przeprowadzenia konkursów na dyrektorów szkół są elementem demokratyzacji postępowania konkursowego. Przede wszystkim zwiększony zostaje udział przedstawicieli rady pedagogicznej i rady rodziców. O to prosili nas rodzice.

Dodatkowo zrównana będzie liczba przedstawicieli organu prowadzącego i organu nadzoru pedagogicznego, a to bardzo istotne. Dzięki takim działaniom możemy mówić o zapewnieniu równego głosu wszystkim stronom biorącym uczestniczącym w pracach komisji konkursowych.

Zamiast zawodówek powstaną szkoły branżowe, ale dwóch prędkości. Po niektórych będzie można kończyć tylko licencjat. Czy to nie zniechęci uczniów do wyboru szkół branżowych. Czy takie rozwiązanie nie łamie europejskich przepisów?

- Nie zgodzę się z tą opinią. Branżowa szkoła to w głównej mierze odpowiedź na zapotrzebowanie młodych ludzi, ale i potrzeby pracodawców, a także oczekiwania rodziców. Najczęściej to właśnie rodzice podejmują wspierają dziecko w wyborze określonej szkoły i to oni wyrażali negatywne opinie związane ze słowem „zawodówka”. Chcemy zmienić nastawienie do szkół kształcących do zawodu, stąd propozycja nazwy „branżowa szkoła”.

Ukończenie takiej szkoły umożliwi uczniowi uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, a także matury. Zaznaczę też, że wiele młodych osób jeszcze nie wie jaki zawód będzie chciało wykonywać w swoim życiu. Pokazujemy im konkretne rozwiązania.

Możecie zdobyć dobry zawód, dobrze się go nauczyć i mieć pewność, że znajdziecie pracę. Jeśli macie ambicje, możecie wybrać II stopień branżowej szkoły i uzyskać kolejną kwalifikację, a także zdać maturę i iść w przyszłości na studia.

Nauczyciele uważają za nadużycie obowiązek przebywania w szkole od 8 do 15. Ich zdaniem oznacza to, że przestanie obowiązywać Karta Nauczyciela. Nauczyciel to zawód specyficzny i powinien mieć swoje odrębne uwarunkowania?

- Biorąc udział w wielu spotkaniach z samorządowcami i związkami zawodowymi podkreślałam, że w zakresie Karty Nauczyciela jest wiele do zrobienia i bardzo wiele tematów do przedyskutowania. Na pewno chcemy zaproponować nowy stopień awansu zawodowego nauczyciela – nauczyciel specjalista. To konieczność.

Do uzyskania z pewnością niezbędny będzie doktorat albo innowacja, odpowiednio określona i przeprowadzona w danej szkole przez nauczyciela. Zaznaczam, że jestem otwarta na różne propozycje dotyczące zmian w Karcie Nauczyciela, słucham głosów samorządu i związków zawodowych, a przede wszystkim samych nauczycieli.

Czytaj też: Likwidacja gimnazjów spowoduje konieczność zwrotu dotacji z UE

Likwidacja tzw. „godzin karcianych” była takim ukłonem właśnie wobec nauczycieli i związków zawodowych, do których mam bardzo duży szacunek. Po prostu skończyliśmy z fikcją. To było pierwsze otwarcie Karty Nauczyciela, a przed nami na pewno kolejne zmian

Nauczyciele właśnie ich się boją.

- Nie będę podejmowała tych decyzji sama. Szanując nauczycieli i pamiętając o nich zaapelowałam o utworzenie w ramach prac Rady Dialogu Społecznego zespołu branżowego do spraw edukacji, w celu wspólnego wypracowania jak najlepszych rozwiązań, adekwatnych do współczesnych warunków ekonomiczno-społecznych.

Takich, które pozwolą także na wprowadzenie elementu motywacyjnego wśród nauczycieli do doskonalenia swojego warsztatu pracy, podnoszenia jakości kształcenia i wychowania w szkole.

Nauczyciel to przede wszystkim powołanie, to zawód–misja i tak powinien być postrzegany.

Samorządowcy obawiają się, że MEN zrzuci na nie większość ciężaru związanego z reformą edukacji, na co nie dostaną odpowiednich środków? Mają powody do takich obaw?

- Uspokajamy samorządy, że proponowane przez nas zmiany będą wprowadzane stopniowo, z uwzględnieniem specyfiki ich funkcjonowania. Zdaję sobie sprawę z tego, że każde hasło „zmiana” może być odbierane negatywnie, dlatego przygotowałam list skierowany właśnie do przedstawicieli samorządów, w którym dziękuję im za współpracę przy ogólnopolskiej debacie o edukacji, ich propozycje, sugestie, opinie, aktywny udział w spotkaniach, które organizowaliśmy lub w których uczestniczyliśmy jako goście.

Zachęciłam jednocześnie do dalszych prac przy przygotowywaniu konkretnych rozwiązań legislacyjnych, które chcemy pokazać już jesienią.

Podkreślę, że Minister Finansów zagwarantował, że w przyszłorocznym budżecie subwencja dla samorządów się nie zmniejszy, mimo że dzieci będzie mniej. To pozwoli nam sfinansować koszty reformy.

Zreformowane szkolnictwo zawodowe też będzie potrzebowało dodatkowych środków. 

W kwestii zmian w szkolnictwie zawodowym dążymy do stworzenia tzw. Funduszu Rozwoju Edukacji Zawodowej, który w 2018 roku byłby wsparciem dla szkolnictwa zawodowego. To tam mogłyby znaleźć się pieniądze m.in. na doradztwo zawodowe czy doposażanie szkół, centrów kształcenia praktycznego w nowoczesną bazę technologiczno-dydaktyczną.

Działalność Funduszu finansowana byłaby - do czego dążymy - ze środków będących w dyspozycji Krajowego Funduszu Szkoleniowego, spółek Skarbu Państwa czy też ze składek od zrzeszonych w nim przedsiębiorców. 

Ministerstwo Finansów mówi o potrzebie zaciskania pasa w sferze budżetowej. Czy taka polityka wpłynie na wysokość podwyżek dla nauczycieli?

- Kwestia podwyżek dla nauczycieli to temat naszych stałych rozmów ze związkami zawodowymi. Ustaliliśmy, że jest konieczna potrzeba pracy nad zmianą systemu wynagrodzeń nauczycieli. Podkreślę, że naszym nadrzędnym celem jest zrobienie wszystkiego, aby nauczyciele nie tracili pracy.

To jest w tej chwili najważniejszy cel. Jednocześnie wraz ze związkami ustaliliśmy, że zorganizujemy stolik branżowy zajmujący się m.in. wynagrodzeniami nauczycieli. W takich spotkaniach nie może zabraknąć także przedstawicieli samorządów.

Na koniec jeszcze jedno, tym razem "polityczne" pytanie - czy rzeczywiście MEN zamierza, jak twierdzą niektórzy, zmienić polską edukację tylko po to, by PiS mógł wymienić 40 tys. dyrektorów na swoich?

- Jest to absurdalne twierdzenie, nie mające nic wspólnego ze zmianami w edukacji, które zostały zapowiedziane. Pragnę przypomnieć, że organizacja konkursów na dyrektorów spoczywać będzie - tak jak ma to miejsce obecnie - na organie prowadzącym.

W wyniku przekształceń ustrojowych dyrektorzy szkół w większości pozostaną na swoich stanowiskach tak jak przewiduje kadencja, na która zostali wybrani. 

Portal Samorządowy.pl