19.01.2022 6:03

SAMODZIELNOŚĆ PORTU

Port Świnoujście został ubezwłasnowolniony przyjętą przez parlament ustawą. To jedyny taki przypadek w nowoczesnej Europie. Wśród europejskich, dużych, morskich portów bardzo rzadko dochodzi do fuzji, przy czym z zasady jest to, wypracowana na podstawie szerokich konsultacji społecznych i opinii ekspertów, wyłącznie decyzja władz zainteresowanych miast i ich portów. Jedyne takie przypadki z ostatnich 50 lat to utworzenie wspólnego zarządu dla portów Kopenhaga i Malmo (2001r.) oraz Antwerpia i Brugia (Zeebrugge) w 2021r. Decydowały władze miast a połączenie następowało w drodze porozumienia stron i to pod warunkiem zatwierdzenia fuzji przez urząd ds. konkurencji.

Podstawowym celem stworzonego w drodze administracyjnej wspólnego zarządu dla portów w Świnoujściu i Szczecinie było i jest niedopuszczenie do konkurencji między nimi, bowiem ta konkurencja, zdaniem ekspertów i menadżerów zarządu portów, doprowadziłaby do zniszczenia kilkudziesięcioletniego dorobku obydwóch portów, zagroziłaby interesom państwa, regionu, powiatu i gminy. Czasy się zmieniły, ale chyba nie minę się z prawdą stwierdzając, że nadal zbyt wielu szczecińskich polityków, naukowców i menadżerów zajmujących się morską gospodarką wciąż tkwi w latach 70-tych ubiegłego wieku. Zarzuty o szkodliwości konkurencji głoszone przez szczecińskich „fachowców” od lat wywołują uśmiech politowania u prezesów portów Gdańska i Gdyni, które to porty właśnie dzięki konkurencji stają się z każdym rokiem silniejsze. Znamienne są zgodne wypowiedzi byłych prezesów A. Kasprzaka (ZMP Gdańsk) i J. Wielińskiego (ZMP Gdynia), cyt.: „… W biznesie konkurencja jest motorem rozwoju. Rzecz w tym aby odbywała się na zasadach , które powodują rozwój i dodatkową mobilizację...” oraz „Absolutnie nie można łączyć zarządu nad portami metodami administracyjnymi. To już było przerabiane z miernymi skutkami wiele lat temu, gdy istniał zespół portowy Gdańsk- Gdynia, w czasach gdy w gospodarce obowiązywał system nakazowo-rozdzielczy” (Budownictwo Okrętowe nr 3(548) marzec 2005).

Na temat zarządzania naszym portem z odległego o 100 km Szczecina opublikowałem przeszło 20 felietonów. Biorąc udział w konferencjach portowych w Szczecinie spotykałem się z licznymi głosami poparcia dla idei samodzielności świnoujskiego portu, częściej jednak słyszałem , że wspólny zarząd jest wynikiem decyzji politycznych i nawet te jak najbardziej słuszne argumenty przeciwko niemu nie będą rozważane.

Najaktywniej za samodzielnym portem w Świnoujściu występowano w połowie lat 90-tych ub. wieku, gdy tworzono projekt ustawy o portach i przystaniach morskich. Znamienna jest wypowiedź prezydenta miasta Krzysztofa Adranowskiego na II Sejmiku Morskim w Łukęcinie w 1996 roku, której fragment zacytuję: „Odpowiedzialność za losy portu i miasta nakazuje nam stworzenie najkorzystniejszych warunków dla realizacji przyjętej strategii rozwoju portu i miasta. Stąd nasza determinacja w sprawie samodzielności portu, gdyż naszym zdaniem tylko lokalny podmiot zarządzający portem potrafi być partnerem gminy i gwarantem wspólnie wypracowanej strategii….” Mimo upływu 25 lat tezy zawarte w referacie prezydenta Krzysztofa Adranowskiego są nadal aktualne. Niestety, to wystąpienie jak i późniejsze kilkakrotne zorganizowane działania świnoujskich samorządowców i pracowników gospodarki morskiej nie miały wpływu na kształt przyjętej przez sejm ustawy i kolejne jej nowelizacje.

Poparcie dla uznania samodzielności świnoujskiego portu w trakcie konsultacji dotyczących tworzonej wówczas ustawy o portach morskich wyraziło wielu znaczących szczecińskich naukowców. Najważniejsze z opracowań to „Analiza i diagnoza rozwoju Portu Świnoujście” praca zbiorowa pod kierunkiem prof. dr hab. Józefa Hozera i „Wybrane ekonomiczne przesłanki samodzielności administracyjnej Portu Morskiego Świnoujscie” prof. dr hab. Józef Hozer i dr Aniela Litke. Wsród wniosków zawartych w drugim opracowaniu czytamy: „ Przytoczone… analizy zjawisk ekonomiczno-gospodarczych takich jak efekty ekonomii skali, dystrybucja wytworzonej lokalnie własności dodanej, właściwa alokacja nakładów inwestycyjnych oraz minimalizacja antagonizmów gospodarczych jako czynnika destrukcyjnego, jednoznacznie wskazują na większą przydatność ekonomiczną rozwiązania organizacyjnego, polegającego na powierzeniu własności i zarządu portem Świnoujście lokalnemu podmiotowi, w którym gmina i Skarb Państwa będą rzeczywistymi i pełnoprawnymi partnerami”.

Jakie merytoryczne argumenty przeważyły, ze w ustawie o portach i przystaniach morskich z 1997 roku dokonano zapisu pozbawiającego świnoujski port samodzielności a miasto , którego port jest przecież dzielnicą, wpływu na jego rozwój uwzględniający ograniczanie negatywnego oddziaływania aktywności portowej na otoczenie? Jakie czynniki przez kolejne lata nie dopuszczały do zmiany sposobu zarządzania świnoujskim portem? Szukałem odpowiedzi na to pytanie . Poza zwykłą propagandą, kłamstwami i niczym nie popartymi hasłami nic nie znalazłem.

Zdalne zarządzanie świnoujskim portem datuje się od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. W latach: 1954 - 1957 port podlegał pod Centralny Zarząd Portów, 1957- 1966 pod Departament Portów w Ministerstwie Żeglugi i Gospodarki Wodnej, 1966 - 1977 pod Zjednoczenie Portów Morskich. W 1977 roku powstał Zespół Portowy Szczecin- Świnoujście i Zespół Portowy Gdańsk -Gdynia. Potem następowały kolejne zmiany nazwy organu zarządzającego z siedzibą w Szczecinie. W 1991 roku Zarząd Portu Szczecin- Świnoujście przekształcił się w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W 1992 roku Gmina Świnoujście wystąpiła do Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej o uwzględnienie w przyszłej ustawie portowej samodzielnego statusu portu Świnoujście . Niestety nieskutecznie. W ustawie z 1997 roku zapisano wspólny podmiot zarządzający dla obydwu portów. Obecna nazwa spółki Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście SA obowiązuje od 2001 roku. Skarb Państwa ma w spółce 94,80% udziału w kapitale zakładowym ,a Gmina Świnoujście 0,1710% co przekłada się na 0,8317% udziału w głosach. Pozostałe udziały ma Gmina Szczecin i akcjonariusze indywidualni. W radzie nadzorczej spółki nasze miasto ma 1 przedstawiciela.

Andrzej Sokołowski 16.01.2022